Godło (szyld) jest to napis nad pracownią, sklepem lub mieszkaniem przemysłowca lub kupca. Napis ten bywa umieszczany na tablicy, lub malowany na murze i t. p. i jest zazwyczaj tak wielki, aby z daleka był widoczny. Godło zawiera albo samą firmę, albo też bliższe oznaczenie interesu.
Godło Lisickiego będzie więc opiewało:
Wzór
19.
Józef Lisicki
albo
Wzór
20.
Józef Lisicki stolarz.
albo też
Wzór
21.
Pracownia stolarska JÓZEFA LISICKIEGO
Godło przyozdabia się nieraz lub umieszcza się na niem wizerunki głównych narzędzi rzemiosła, lub ważniejszych wyrobów, tak np. stolarz umieści hybel lub stoły, szafy, krzesła i t. p., szewc zaś buty, kupiec korzenny głowy cukru, paki z kawą i t. p. Jeżeli przemysłowiec ma tytuł c. k. nadwornego dostawcy, to umieszcza zazwyczaj także ten tytuł na godle; nadto mogą niektórzy przemysłowcy otrzymać przywilej umieszczenia orła cesarskiego na godle i w pieczęci. Oprócz tego umieszcza się podobizny medalów zasługi, uzyskanych na wystawach i t. p. Na drzwiach i okienicach pracowni lub sklepu, na tablicach między oknami i t. p. umieszcza zazwyczaj przemysłowiec lub kupiec rozmaite napisy sklepowe, którymi oznajmia, jakie wyroby wykonywa, lub jakie towary ma na sprzedaż.
Umieszczając takie napisy trzeba uważać:
aby napisy były poprawnie napisane, by czytająca publiczność nie śmiała się z firmy;
aby napisy były o ile możności wielkie, by w oczy wpadały. Dlatego też lepiej wymienić tylko najważniejsze rzeczy;
aby nie chwalić się zbytnio, bo to obudzą nieufność.
Czasem zależy komuś na tem, aby jak najwięcej osób o czemś się dowiedziało. Do tego służą najrozmaitsze ogłoszenia. Ten chciałby odnająć mieszkanie, ów znowu szuka mieszkania; ten chciałby umieścić dzieci na stancyi w obcem miejscu, ów znowu przyjmuje je na mieszkanie; jeden poszukuje swej zguby, drugi znalazł jakiś przedmiot i chciałby odszukać właściciela; ten chciałby coś sprzedać, tamten kupić itp. Szczególnie przemysłowcy i kupcy muszą nieraz często i wiele ■ogłaszać. Muszą zawiadomić publiczność o otwarciu swego interesu, muszą podać do publicznej wiadomości, co wyrabiają lub sprzedają, muszą donieść o ważniejszych zmianach, które w interesie zaszły, o nabyciu nowych towarów i t. p.
Ogłoszenia uskutecznia się rozmaicie:
przez in sera ty, to jest podanie wiadomości w dziennikach;
przez afisze czyli plakaty, t. j. drukowane lub litografowane kartki lub wielkie arkusze, rozlepiane na murach lub tablicach na ten cel przeznaczonych, tudzież mniejsze kartki pisane i wystawiane za oknami lub rozlepiane na drzwiach i murach;
przez okólniki czyli cyrkularze, ułożone w formie listu.
Największą zaletą ogłoszeń jest poprawna, zwięzła i jasna stylizacya. Wszelkie szumne przechwałki są śmieszne i mogą czytelnika niekorzystnie do firmy uprzedzić; trzeba więc pod tym względem zachować przyzwoitą miarę. Przemawiając w ogłoszeniach do publiczności, używa się zwykle zwrotu P. T. Publiczność. Jest to skrócenie zapożyczone z języka łacińskiego (P. T.-pleno titulo t. j. pełnym tytułem), a służące do ogólnikowego wyrażenia tytułu każdemu przynależnego. Ogłoszenia powinny być tak drukowane lub pisane, aby to, co najważniejsze, szczególnie w oczy wpadało. Ogłoszenia czy to w dziennikach, czy to plakatami, są wolne od stempla.
Niniejszem mam zaszczyt uprzejmie donieść, że istniejący od roku 1855. Skład zegarków ś. p. Ojca mego otworzyłem na nowo z dniem 1. października 1891. przy ulicy Akademickiej 1. 3. pod firmą:
Wzór 25.
d) rozmaitej treści.
Zdolna krawczyni, która pracowała dłuższy czas w pierwszorzędnych pracowniach warszawskich, powróciwszy do Galicyi i osiadłszy stale w Stanisławowie, poszukuje zatrudnienia. Bliższej wiadomości można zasięgnąć w handlu W. F. Czerpickiego przy ulicy Lipowej.
W Stanisławowie, 9. kwietnia 1893.
Wzór 26.
Kobieta inteligentna, w sile wieku, władająca biegle językiem polskim, niemieckim, francuskim, poszukuje umieszczenia bądźto jako towarzyszka podróży za granicę, bądź też jako nauczycielka. Łaskawe zapytania pod literami: »R. R. poste restante. Lwów«.
Wzór 27.
Dom parterowy,
składający się z 3 pokoi, kuchni, piwnicy i spiżarni, z ogrodem, jest do najęcia w Muszynie nad Popradem, na sezon letni lub na cały rok. Bliższej wiadomości udziela podpisany.
Marcin Makowski
właściciel realności w Muszynie.
Wzór 28.
Pracownia krawiecka L. i K. Szwej ko wskiej, we Lwowie, przy ulicy Mickiewicza 1. 47 poszukuje do nauki dwóch panienek z ukończoną 6. klasą szkoły ludowej i dobrem wychowaniem domowem. Bliższa wiadomość tamże.
Wzór 29.
Folwark w Bartatowie (poczta w miejscu) dostarcza do Lwowa wybornego nabiału po cenach umiarkowanych. Expedycya codzienna przed 7. godziną rano.
Wzór 30.
Zgubiono
w ogrodzie Miejskim zwitek dokumentów. Uczciwy znalazca zechce się zgłosić do kancelaryi adwokackiej Dr. Józefa M…………………….. przy ul. Zimorowicza p. 1. 12., gdzie otrzyma stosowną nagrodę.
Wzór 31.
Znaleziono
na wałach Hetmańskich małą czerwoną portmonetkę z pieniądzmi i dwiema asygnatami na Pocztową kasę Oszczędności. Właściciel zechce wylegitymować się w kancelaryi notaryalnej Dra Wit…………………, poczem otrzyma napowrót swą własność tylko za zwrotem kosztów niniejszego ogłoszenia.
Afisze czyli plakaty bywają mniej więcej tejsamej treści, co inseraty i różnią się od nich tylko wielkością i drukiem. Muszą być drukowane wielkiemi literami, aby je z oddalenia można przeczytać. Przechodnie nie lubią się zbyt długo zatrzymywać przed afiszami, lecz zazwyczaj rzucą na nie tylko okiem i idą dalej. Z tego powodu zbyt obszerne afisze, zawierające wiele treści, nie bywają wcale czytane. Chcąc wymienić swe wyroby lub towary na afiszu, lepiej wymienić tylko najważniejsze i dodać, że tym podobne wyroby lub towary są także do nabycia w pracowni lub w handlu. Ustawa nakazuje, aby na każdym afiszu wymieniona była drukarnia, w której afisz wydrukowano. Do ogłoszeń mniejszej wagi, szczególnie do ogłoszeń prywatnych, używamy także kartek pisanych, które umieszcza się w oknach mieszkania, na drzwiach i na murach. Kartki takie powinny być bardzo czytelnie i poprawnie napisane, zresztą stosują się do nich także uwagi ogólne, wypowiedziane w § 3. Osnowa ich powinna być bardzo zwięzła.
b) Ogłoszenia kartkowe.
Wzór 33.
Ta realność
z wielkim ogrodem warzywnym i owocowym jest natychmiast z wolnej ręki do sprzedania.
Wzór 34
Do najęcia
w tym domu
Od 1. lipca b. r.: cztery pokoje, z tych 2 frontowe, z przy- należnościami, w zabudowaniu frontowem, na pierwszem piętrze;
natychmiast: jeden mały pokoik z osobnym wchodem w oficynach na pierwszem piętrze.
Bliższej wiadomości udziela właścicielka na I. piętrze, Nr. drzwi 8.
Kupno i sprzedaż załatwia się nieraz w ten sposób, że kupujący płaci do rąk sprzedającego lub do jego kasy cenę kupna i odbiera towar. Zdarza się nieraz, że w tym wypadku kupujący nie żąda wcale rachunku, a nawet przyjąć go nie chce. Dzieje się to zazwyczaj, jeżeli kupiono niewiele lub za małą kwotę. W każdym jednak wypadku należy dać kupującemu rachunek, jeżeli go zażąda.
Nieraz wydaje się zamówione towary miejscowym odbiorcom, lub też wysyła się je pocztą lub koleją i do takich wysyłek dołącza się zawsze rachunek.
Rachunek bywa wyrównany po odbiorze towarów lub później. Dzieje się to w rozmaity sposób: przez uiszczenie gotówki wprost do kasy lub za pośrednictwem poczty: przez listy pieniężne, przekazy pocztowe, Pocztowe kasy Oszczędności. Nieraz wysyła się towar pocztą lub koleją za pobraniem należytości. Czasem ściąga się należytość zapomocą zlecenia pocztowego czyli mandatu. Kupcy wyrównywają także rachunki zapomocą asygnat i wekslów.
Rachunek wyrównany bywa rozmaicie kwitowany. Z kupna i sprzedaży wynikają przeto rozmaite załatwienia piśmienne.
Rachunek jest piśmiennym wykazem dostarczonego towaru, uskutecznionej robocizny lub poniesionych kosztów. Na rachunki używa się jużto podłużnej ćwiartki, już też półarkusza w miarę potrzeby. Prócz linii poziomych widzimy na rachunkach jeszcze linie pionowe, dzielące kartkę na trzy kolumny, o których przeznaczeniu niżej będzie mowa. Od lewej krawędzi należy zostawić wolną przestrzeń na 2 do 3 palców szerokości, niekiedy bowiem rachunki zeszywa się razem. Pismo, szczególnie cyfr, ma być staranne, ścisłość jak największa. Wycieranie lub skrobanie, tudzież wszelkie poprawki stanowczo są wykluczone.
Rachunek układa się w ten sposób:
U góry, po lewej ręce, pisze się liczbę stronicy (paginę lub folium) „Księgi głównej”, jeśli wogóle rachunek jest wypisany z księgi;, w przeciwnym razie szczegół ten odpada.
U góry, po prawej, umieszcza się datę.
Poniżej, środkiem, ma być napis „Rachunek”
w następnym wierszu od kogo — i
dla kogo rachunek napisano.
Następuje gruba kreska pozioma, od której idą trzy wyżej wymienione kolumny pionowe. W tych kolumnach pisze się :
w pierwszej (wązkiej) datę dostarczenia towaru lub roboty;
w drugiej (szerokiej) wyszczególnienie towaru lub roboty;
w trzeciej (podwójnej) cenę towaru, roboty i t. p.
Po wyszczególnieniu wszystkich pozycyi zamyka się trzecią (podwójną) kolumnę kreską poziomą i sumuje się należytości. Przed sumą pisze się „Sa:“ (suma) albo „Razem”.
Po odebraniu należytości pisze się u dołu „Powyższą należytość w całości otrzymałem” albo »Saldowano«, poczem kładzie się datę i nazwisko lub firmę. Dopisek ten służy za pokwitowanie. Rachunek, w ten sposób pokwitowany, nazywa się rachunkiem saldowanym. Z wysyłaniem rachunków saldowanych trzeba być bardzo ostrożnym: można z nimi wysyłać tylko osoby zaufane. Gdy kogo wyślę z rachunkiem saldowanym lub kwitem, odbiorca może zaraz uiścić do rąk oddawcy przypadającą kwotę i za nią już wcale nie odpowiada. Od opłaty stemplowej wolne są rachunki do łącznej kwoty 10 zł. w. a. Rachunki wyżej 10 zł. w. a. aż do 50 zł. w. a. wymagają stempla na 1 centa, nad 50 zł. w. a. stempla na 5 ct. Stempel ten przylepia się u góry po lewej ręce tak, aby dolną jego krawędź przepisać słowami, stanowiącemi osnowę pierwszej pozycyi rachunku. Rachunki, opiewające tylko na ogólną sumę, służące tylko jako przypomnienie dawniej posłanych szczegółowych rachunków, są wolne od stempla. Kupcy i rzemieślnicy mają zazwyczaj drukowane blankiety na rachunki z wymienieniem firmy i miejsca zamieszkania. Na odwrotnej stronie blankietu umieszcza się często ogłoszenia i cenniki. Gotowe blankiety rachunków można także kupić w niektórych drukarniach i handlach.
Wzór 35
Uwaga: Rachunek ten jest podany bez stempla, bo należytość nie dochodzi do 10 złr.
Wzór 36
Uwaga: Jeżeli rachunek nie zmieści się na jednej stronicy, jak w powyższym wzorze, sumuje się pozycye na pierwszej stronicy i przed sumą pisze się »Do przeniesienia« ; na następnej stronicy pisze się u góry „Z przeniesienia” i jeszcze raz tęsamą sumę; poczem zapisuje się dalsze pozycye.
Wzór 37.
Uwaga. Kupcy i przemysłowcy piszą zazwyczaj rachunki w powyższej formie, odpowiadającej zupełnie księgom handlowym, które prowadzą. W rubryce Winien pisze się należytości, przypadające handlowi, w rubryce Ma otrzymane kwoty lub zwroty. W niniejszym rachunku dostarczyła Bartyńska towarów i robocizny za 87 zł. 70 ct., a otrzymała na to razem 65 zł. w a., należy jej się tedy jeszcze 22 zł. 70 ct. w. a. Tę kwotę dopisuje ona najpierw w rubryce Ma, aby obie rubryki wyrównać. Każda z dwóch rubryk da tedy sumę 87 zł. 70 ct. w. a. Wszakże tych 22 zł. 70 ct. nie zapłacono jeszcze, dlatego przenosi się je znowu do rubryki Winien, pisząc »Saldo do wyrównania 22 zł. 70 ct.« — a to jest właśnie ta kwota, którą Głodzińska ma jeszcze zapłacić po zamknięciu rachunku.
Kto wypłaca drugiemu jakąkolwiek kwotę, ma prawo od odbiorcy tejże kwoty żądać, aby mu wydał kwit. Kwit jest piśmiennem poświadczeniem, że jakaś kwota została rzeczywiście wypłacona. Kwity wystawia się na otrzymaną pensyę lub wynagrodzenie, uiszczone rachunki i czynsze, odebrane procenta i t. p. Kwity powinny być pisane zwięźle i jasno. Papier powinien być trwały, gdyż kwity przechowują się jako dokumenta. Pisze się je zazwyczaj na półarkuszu.
Kwit ma zawierać:
Kwotę wyrażoną słowami i cyframi;
za co powyższa kwota została wypłaconą;
przy odbiorze pensyi, czynszów, procentów i t. p. czas, za który, tudzież ogólną kwotę (np. czynsz roczny), z której wypłata nastąpiła;
imię, nazwisko.i charakter osoby, albo nazwę urzędu lub kasy, która wypłaca;
na dole po prawej ręce, datę wypłaty, w następnym zaś wierszu imię, nazwisko i charakter kwitującego;
u dołu, od lewej strony, między dwiema skośnemi, równoległemi liniami powtórzenie cyframi kwitowanej kwoty.
Kwity podlegają opłacie stemplowej, stosownie do wysokości kwitowanej kwoty, a mianowicie podług II. skali stemplowej; tylko kwity na kwotę niżej 2 zł. w. a. są wolne od stempla. Skale stemplowe znajdują się we wszystkich kalendarzach. Stempel przylepia się u góry po lewej stronie tak, aby jego dolną krawędź przepisać słowami pierwszego wiersza. Osobom i kasom prywatnym, jeśli wyraźnie kwitów nie żądają, wydaje się zazwyczaj tylko rachunki saldowane, wszelkim zaś urzędom i kasom publicznym kwity.
Kwity, wydane w wewnętrznym zarządzie jakiejś instytucyi, nie ulegają ostemplowaniu. Jeżeli np. w Banku Hipotecznym we Lwowie oddział hipoteczny wydaje jaką kwotę oddziałowi zastawniczemu tegoż banku, ten ostatni daje kwit nieostemplowany.
Posyłki pocztowe za pobraniem należytości (zaliczki).
Towary można wysyłać pocztą za pobraniem należytości czyli za zaliczką. Przesyłka taka nie zostanie doręczona adresatowi, dopokąd nie złoży za nią należytości w urzędzie pocztowym, a należytość tę odsyła poczta nadawcy. Dlatego też przekaz pocztowy — (na sinym papierze z wyciśniętym stemplem na 5 et., sprzedawany po 6 ct. za sztukę) — składa się z dwóch części, t. j. z pocztowego przekazu powziątkowego i z adresu przesyłkowego (wzór 42).
Nadawca, wysyłając pakiet należycie opakowany, oddaje zarazem na poczcie cały blankiet, którego rubryki w górnej i dolnej części wypełnił. Na odcinku tegoż blankietu wolno napisać tylko adres nadawcy i odbiorcy, kwotę, i w razie potrzeby, szczegóły księgi handlowej. Wszystkie inne dopiski są zabronione. Poczta nadawcza wydaje recepis nadawczy lub posyłkę zapisuje do książki nadawczej. Poczta odbiorcza doręcza odbiorcy dolną część blankietu, na którego stronie odwrotnej odbiorca kwituje odbiór posyłki, składa na poczcie przypadającą kwotę i bierze towar. Skoro adresat posyłkę wykupił, wraca do nadawcy górna część blankietu. Na jego odwrotnej stronie kwituje on odbiór przypadającej kwoty, oddaje tę część blankietu wraz z recepisem nadawczym na poczcie i otrzymuje pieniądze. Za jednym blankietem można za pobraniem należytości tylko jedną posyłkę nadawać. Jeżeli adresat nie przyjmie posyłki, albo w 14 dniach kwoty pobrania nie uiści, zapytuje poczta nadawcę, co z przesyłką ma zrobić. Nadawca może polecić, aby wydano ją za opłatą niższej kwoty lub bez wypłaty należytości, lub też, aby mu ją zwrócono. Poczta zwraca mu wówczas posyłkę na jego koszt. Odbiór kwot za pobranie pocztowe powinien nastąpić najpóźniej w przeciągu dwóch miesięcy, od dnia nadania posyłki. Posyłki za pobraniem należytości można do kwoty 500 zł. nadawać a względnie odbierać we wszystkich urzędach pocztowych monarchii. Do niektórych państw zagranicznych można również wysyłać posyłki za zaliczką. Państwa te wymienione są w osobnych przepisach, tam też podaną jest najwyższa kwota zaliczki, która wszakże nigdzie nie przekracza 200 zł. w. a. Deklaracye cłowe i deklaracye statystyczne dołącza się tak, jak przy innych posyłkach.
Uwaga. Miejsca pisane wypełnia nadawca, resztę urzędnik pocztowy.
W niniejszym wypadku p. Malicki posyłki nie frankował, opłaty pocztowe uiści więc odbiorca i będą mu policzone przy wydaniu posyłki. P. Malicki mógłby także posyłkę frankować w Krakowie, wówczas nalepiłby przypadające,marki w dolnej połowie blankietu, na miejscu na to wyznaczonem.
Na stronie odwrotnej Adresu przesyłkowego kwituje odbiorca przesyłki, odłączywszy odcinek. Pisze więc: Zagórzany, 16. marca 1893.
Władysław Pogórski.
Na odwrotnej stronie Przekazu powziątkowego kwituje znów krawiec Malicki, odebrawszy należącą mu się kwotę, pisząc:
Pośrednictwa poczty można używać do ściągania należytości przez zlecenia (mandaty) pocztowe. Zapomocą zleceń można w całej monarchii ściągać kwoty do 500 zł. w. a. Używa się w tym celu blankietów rządowych. Dający zlecenie winien do blankietu dołączyć dokument, uzasadniający pretensyę, n. p. pokwitowany rachunek, kupon, weksle i t. p., a następnie zlecenie pocztowe odesłać w formie poleconego listu pod adresem tego urzędu pocztowego, który ma się zająć wykonaniem zlecenia. Na kopercie tego listu pisze się: »Zlecenie pocztowe do . . .« (tu nazwa urzędu pocztowego). Koperty rządowe do wysyłania »zleceń« można także kupić po ct. za sztukę. Zleceniami pocztowemi można się posługiwać także w miejscowym obrocie pocztowym. Listy ze zleceniami nie mogą nigdy więcej ważyć nad 250 g i muszą być z góry frankowane. Taksa, jak przy zwykłych listach poleconych. Pobrane pieniądze odeśle urząd pocztowcy zlecenie wydającemu zapomocą przekazu po odciągnięciu zwykłej należytości za przekaz, nadto 5 ct. od każdego dokumentu, na który zapłata nastąpiła. Nadawca otrzyma osobny rachunek z potrąconych należytośei. Jeżeli adresat kwoty w zleceniu pocztowem wyrażonej nie zapłaci, w takim razie zwraca się zlecenie pocztowe wraz z załącznikami wysyłającemu, bezpłatnie, w zamkniętym liście poleconym. Dzieje się to po upływie dni 7, jeżeli wysyłający dopisku ^bezzwłocznie zwrócić* na odwrotnej stronie blankietu nie umieści. Dającemu zlecenie służy prawo oznaczyć dzień, w którym ściągnięcie pieniędzy ma nastąpić, i wypisać w tym celu datę tegoż dnia na naczelnej stronicy blankietu; w tym razie jednak nie wolno oddawać poczcie zlecenia pierwej niż 7 dni przed oznaczonym terminem.
Wzór 43
b) zlecenie
Uwagi: 1. Pouczenia o użytku zleceń pocztowych znajdują się także na blankiecie zlecenia na odwrotnej stronie. 2. Wszystko, co uwydatniono w niniejszym wzorze drukiem pisanym (kursywą), wypełnia nadawca, resztę poczta.
Druki, książki, mapy i fotografie, odciski litografowane, drzeworyty i t. p. mogą być wysyłane otwarte, t. j. tylko odpowiednio złożone, lub pod opaską, lub też w otwartych kopertach. Opaską mogą one być owinięte w podłużnym lub poprzecznym kierunku, lub też na krzyż, w każdym wypadku jednak tak, aby opaskę można zdjąć i sprawdzić, co w niej się znajduje. Opłata wynosi: do 60 g wagi 2 ct., — powyżej 60 g do 160 g 3 ct., — powyżej 150 g do 250 g 5 ct., — powyżej 250 g do 500 g 10 ct., — powyżej 500 g do 1 kg 15 ct. Opasek wyżej 1 kg nie przyjmuje się. Opaski z wydrukowaną marką dwucentową sprzedają urzędy pocztowe po 2 ct. za sztukę. Opaski muszą być frankowane. Gdyby marka była niedostateczną, odbiorca płaci brakującą kwotę podwójnie. Adres może być umieszczony na samej posyłce, lub opasce, wolno także umieścić adres na opasce i drugi takisam adres wewnątrz na posyłce. Druki, po wydrukowaniu w jakikolwiek sposób zmienione, z wyjątkiem korekt drukarskich, nie mogą być w ten sposób wysyłane.
Wolno wszakże:
zewnątrz posyłki umieścić imię i nazwisko, firmę i miejsce pobytu nadawcy;
w drukach samych dopisać lub dodrukować: datę wysyłki, podpis, firmę, zatrudnienie, miejsce zamieszkania nadawcy; wolno też dopiski te zmieniać;
posyłać korrektę z rozmaitemi poprawkami, nawet wraz z rękopisem, wolno nawet na osobnych kartkach pisać poprawki;
na cennikach, ofertach i cyrkularzach dopisywać, dodrukowywać lub stampilią wyciskać liczby, wymienić nazwisko posłanego ajenta lub podróżnego (commis voyageur) i podać dzień, w którym przybędzie, a nawet dopiski te zmieniać ;
na zaproszeniach wypisać nazwisko zaproszonego i wymienić datę, cel, i miejsce zgromadzenia.
Gdyby oprócz dozwolonych dopisków znaleziono w opasce jakieś dopiski niedozwolone lub list, zapłaciłby nadawca wysoką karę pieniężną. Wysyłki pod opaską mogą być także »polecone« i >Express« wysłane.
